طرح توجیهی کشت و پرورش شیرین بیان سال 1400 + pdf + word

جهت تهیه طرح توجیهی کشت و پرورش شیرین بیان ، این صفحه را مطالعه نمایید .

 

شیرین بیان دارای کاربری های غذایی ، دارویی و زینتی بوده و از مواد مؤثره آن در صنایع دارویی ، نوشابه سازی و غذایی استفاده می شود .

از مواد حاصل از شیرین بیان به عنوان دارو جهت بیماری های معده واثنی عشر ، ریه و برونشیت بهره می گیرند .

---

نکاتی درباره محصول مورد بررسی در طرح توجیهی کشت و پرورش شیرین بیان

---

نام های گیاه شیرین بیان

نام های دیگر : ریشه مجو ، عرقسوس

شیرین بیان با نام علمی Glycyrrhiza glabra تیره Fabaceae ( Leguminosae ) در فارسی مهک ، درغرب ایران بلک ، در کرمان نتکی ، در شمال ایران و در اصفهان میجو ، مژه یا به پژو معروف است .

شیرین بیان گیاهی علفی ، چند ساله ، درختچه ای ، دولپه ای ، میوه دارای غلاف ، ساقه های زیرزمینی ( ریشه ) گیاه را در سال سوم جهت استفاده های دارویی برداشت می کنند .

ارتفاع این گیاه متفاوت و بین 100 تا 200 سانتی متر است ؛ گیاه دارای شاخ و برگ های انبوه و فراوان است ؛ برگ ها مرکب و دارای چهار تا هفت جفت برگچه و یک برگچه انتهایی است ، رنگ برگچه ها سبز تیره است ؛

گل ها نامنظم و به رنگ زرد ، ارغوانی یا بنفش و به صورت مجتمع در انتهای ساقه های گل دهنده مشابه می شوند ؛ طول گل ها به بیش از یک سانتی متر می رسد ؛ گیاه اواخر بهار و اوایل تابستان ( خرداد – تیر ) به گل می رود ؛ معمولاً زمان گل دهی ، اردیبهشت تا خرداد است ، گل آذین خوشه ، گل ها دارای دمگلی بسیارکوتاه ، برگ ها مرکب شانه ای فرد ، کرکدار ، سرنیزه ای و لوزوی تخم مرغی ، واریته ویولاسه Violaceae شیرین بیان ایرانی که بیش تر مناطق ایران به صورت خودرو است .

هر سال رشد اندام های رویشی گیاه از اوایل فروردین شروع می شود . این اندام ها در پاییز از بین می روند ، ولی اندام زیرزمینی آن باقی می ماند دارای ریشه خیلی ضخیمی است .

میوه به طول دو تا سه سانتیمتر و خرمایی رنگ است ، طرفین میوه باریک و کم و بیش نوک تیز می شود ، داخل میوه سه تا پنج دانه لوبیایی شکل به رنگ قهوه ای وجود دارد ؛ پوسته دانه ضخیم و محکم و وزن هزار دانه 10 گرم است ؛

طول ریشه شیرین بیان متفاوت است و به نوع گیاه و شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد و بین 30 تا60 سانتی متر است ، طول ریشه در مناطق خشک و خاک های سبک به200 سانتی متر هم می رسد .

گونه اسپانیایی

Var .glandulifera: این گیاه به شیرین بیان روسی معروف است و در جنوب روسیه گسترش زیادی دارد .

پیکر رویش آن کم و بیش چسبناک است . اندام های زیرزمینی فاقد ریشه رست است ، ولی ریشه های متعددی به ضخامت پنج سانتی متر تولید می کند ، پوست ریشۀ این گیاه فلس دار و قهوه ای رنگ است .

شیرینی آن ملایم و کم و بیش تندمزه است .

گونه روسی

Var .violacea :این گیاه به شیرین بیان ایرانی معروف است دارای ریشه بسیارضخیم است .

گونه ایرانی Var .pallida:

این گیاه به شیرین بیان آناتولی ( ترکیه ای ) معروف است . ضخامت ریشه به 8 سانتی متر می رسد .

محل رویش و پراکندگی گیاه شیرین بیان در اکثر مناطق جهان به ویژه میان دو عرض جغرافیایی 30 و 45 درجه در نیمکره شمالی زمین می روید . منشأ این گیاه نواحی مدیترانه ای است و در مناطق گرم و آفتاب گیر در کنار مزرعه ها و باغ ها می روید .

کشورهای تولیدکننده آن انگلستان ، ایران ، فرانسه ، آلمان ، چین ، ایتالیا ، یونان و ترکیه هستند . این گیاه در خاک های شنی عمیق که حاوی کلسیم است به خوبی رشد می کند .

شیرین بیان به صورت گسترده ای در ایران و عراق رشد می کند و در اروپا به نام شیرین بیان ایران مشهور است . در ایران در نواحی آذربایجان غربی و شرقی ، کردستان ، استان فارس و خراسان به صورت خودرو رشد می کند .

در تحقیقی که در ایران بر روی ریشه های شیرین بیان 12منطقه انجام شد که شامل کرمانشاه ، نجف آباد اصفهان ، سیرجان ، مهاباد ، اردبیل ، خرم آباد ، سرحد فارس ، استهبال فارس ، قصرالدشت فارس ، اکباتان ، گنج نامه همدان ، کرمان جمع آوری شد نشان داد که کرمانشاه ، سرحد فارس و کرمان دارای مرغوب ترین محصول بوده و از نظر صادرات نیز دارای ارزش فراوانی است .

شیرین بیان بصورت علف هرز مزارع ایران ، بخصوص در استان های فارس ، لرستان و حوزه سلسله جبال زاگرس به فراوانی وجود دارد و در اغلب اراضی زراعتی ، در سال آیش است روئیده می شود در غرب ایران ، بهره برداری از استان های مختلف کشور ، به صورت رایگان در زمان های آیش ، زمین های این منطقه را شخم می زنند ، تا شیرین بیان رشد کرده و در پایان فصل ، ریشه آن راجمع آوری کنند .

ایران بزرگ ترین صادرکننده شیرین بیان

شیرین بیان ایرانی بیشترین مقدار اسید گلیسیریک را دارد . لذا ایران باصادرات 7 هزار تن پودر و عصاره شیرین بیان در سال بزرگترین صادرکننده این محصول در جهان است .

---

فرایند کشت شیرین بیان ، جهت اجرای طرح توجیهی کشت و پرورش شیرین بیان

---

کشت بذر و نشاءها مطابق با استانداردهای روز دنیا به روش اصولی به دست دانش آموخته های رشته کشاورزی صورت می پذیرد .

مواد اولیه مورد نیاز ( کشت بذر ، تقسیم بوته یا نشاء ) از مزارع بابونه تامین می شود و بعد از آماده سازی زمین کشت ارگانیک در درجه اول کشت مستقیم بذور و یا با نشاءها آغاز می گردد . همچنین برای نیروی کار مورد نیاز برای مزرعه از افراد بومی منطقه استفاده می شود .

نیازهای اکولوژیکی ( بوم شناختی )

از آنجا که منشاء این گیاه نواحی مدیترانه است ، در طول رویش به هوای گرم و آفتاب کافی نیاز دارد . ریشه این گیاه در خاک های شنی با ضخامت زیاد گسترش زیادی یافته عملکرد آن نیز افزایش می یابد . شیرین بیان در دمای 6 تا 25 درجه سانتی گراد می روید .

شیرین بیان گیاهی نورپسند است . نور کافی سبب افزیش مواد موثره ریشه می شود . این گیاه به آب و مواد و عناصر غذایی کافی نیاز دارد . در مرحله گل دهی آب کافی باید در اختیار گیاه قرار گیرد . شیرین بیان معمولاً در مناطقی که مقدار بارندگی سالانه بین 400 تا1160میلی متر باشد می روید .

برای کاشت این گیاه باید از زمین های شنی با لایه های ضخیم خاک و غنی از ترکیبات کلسیم استفاده کرد .

Ph خاک برای شرین بیان بین 5\5 تا 2\8 مناسب است .

خواب شیرین بیان

خواب بذر عبارت است از حالت درونی در بذر که از جوانه زنی آن در شرایط نامناسب محیطی جلوگیری می کند . این توانایی بذر را زنده نگه داشته و به آن امکان می دهد ، که ماه ها و حتی سال ها تا زمانی که ممانعت شرایط محیطی در مقابل مکانیزم های فیزیولوژیکی بذر به حداقل مقدار خود برسند ، در داخل خاک زنده باقی بمانند . دما اصلی ترین پیام محیطی تنظیم کننده خواب در شیرین بیان است .

راه های شکستن خواب در شیرین بیان : روش اسید سولفوریک غلیظ ، روش ورما ، روش آبدروخ مانوف

اثر دما بر درصد جوانه زنی بذور شیرین بیان

دما اثر کاملاً معنی داری بر درصد جوانه زنی بذور شیرین بیان دارد . بیشترین درصد جوانه زنی نهایی در بذور کرمانشاه و فارس در دامنه دماهای 15 تا 35 درجه سانتی گراد و کمترین درصد در دمای صفر درجه دیده می شود .

آماده سازی خاک

چون شیرین بیان ریشه طویلی دارد ، برای کاشت آن از زمین هایی که از ضخامت زیادی برخوردارند باید استفاده کرد . فصل پاییز پس از افزودن کود حیوانی مورد نیاز گیاهان شخم عمیق ( به عمق40 تا70 سانتی متر) زده می شود . پس از اضافه کردن کود فسفره مورد نیاز زمین را تسطیح کرده و بستر را برای کشت گیاه باید آماده نمود .

تاریخ و فواصل کاشت

اوایل بهار ( فروردین ) زمان مناسبی برای کشت مستقیم بذر در زمین اصلی است . فاصله ردیف های کاشت از یکدیگر 60 سانتی متر و عمق بذر موقع کاشت 2 تا 3 سانتی متر مناسب می باشد . بذر مورد نیز برای هر هکتار زمین 12 تا 15 کیلو است .

اوایل بهار ( فروردین – اردیبهشت ) نیز زمان مناسبی برای کاشت بذر در خزانه هوایی آزاد کشت ( غیرمستقیم ) می باشد . فاصله ردیف ها از یکدیگر در خزانه 30 تا 40 سانتی متر مناسب است . عمق بذر شیرین بیان موقع کاشت باید 2 سانتی متر باشد .

در کشت غیر مستقیم مقدار بذر مورد نیاز برای هر هکتار زمین 5\. تا 1کیلوگرم است . اواسط پاییز ( آبان ) هنگامی که ارتفاع نشاءها به 20 تا 25 سانتی متر رسید آن ها را باید در ردیف هایی به فاصله60 تا80 سانتی متر در زمین اصلی کشت کرد . فاصله دو بوته روی ردیف کاشت 40 تا 50 سانتی متر مناسب است .

زمان مناسب برای تکثیر رویشی شیرین بیان اواسط پاییز ( آبان ) است . فاصله ردیف ها از یکدیگر60 تا80 سانتی متر و فاصله دو بوته در طول ردیف 30 تا 40 سانتی متر مناسب است . عمق مطلوب برای کاشت قطعات ریشه ای متفاوت و به بافت خاک و رطوبت محیط بستگی دارد . به طوری که این عمق در خاک های سبک 15تا20 سانتی متر و در خاک های سنگین 10 تا 12 سانتی متر توصیه می شود .

روش های کاشت گیاه دارویی شیرین بیان :

شیرین بیان را می توان توسط بذر و یا از طریق رویشی تکثیر کرد . از آنجا که بذر شیرین بیان پوسته ضخیمی دارد و این پوسته قوه رویشی آن را کاهش می دهد ، قبل از کاشت باید خراش های مناسبی در سطح پوست ایجاد کرد . تکثیر توسط بذر به دو روش مستقیم و غیرمستقیم انجام می گیرد .

کشت مستقیم :

شیرین بیان را در زمان مناسب به صورت ردیفی با فواصل ذکرشده کشت می کنند . پس از کاشت زمین را باید به مقدار کافی آبیاری کرد .

کشت غیرمستقیم :

در زمان مناسب بذرها را در خزانه هوای آزاد که بستر آن به همین منظور آماده شده است کشت می کنند . پس از کاشت به منظور ایجاد تراکم در بستر سطحی خاک غلتک مناسبی باید زده شود .

آبیاری منظم و مبارزه با علف های هرز در طول رویش گیاهان نقش عمده ای در سرعت رشد شیرین بیان دارد و در اواسط پاییز اقدام به انتقال نشاءها به زمین اصلی می شود .

برای هر هکتار زمین به30هزار نشاء نیاز داریم .

تکثیر رویشی از طریق تقسیم ریشه انجام می گیرد . گیاهان سه تا چهارساله را از خاک خارج کرده . پس از تمیز کردن ریشه ، قطعاتی به طول 15تا 25 سانتی متر از آن جدا و در عمق مناسب کشت می شوند . در هر هکتار زمین به 40 تا70 هزار قلمه ریشه ای نیاز است .

مراقبت و نگهداری

رشد شیرین بیان در سال اول رویش کند و بطیء است . از این رو علف های هرز می توانند بدون رقابت و به سرعت توسعه یابند ، لذا کنترل علف های هرز قبل از کاشت و نیز تهیه بستر فاقد علف های هرز ضرورت دارد .

در سال اول رویش علف های هرز را به طور مکانیکی با دست یا کولتیواتور باید وجین کرد .

در فصل بهار به منظور توسعه ریشه ، قبل از ریزش برگ ها ساقه های شیرین بیان را از فاصله 10سانتی متری سطح زمین باید قطع و از زمین خارج کرد .

برداشت محصول

چنانچه شیرین بیان به روش رویشی تکثیرشده باشد ، سه تا چهار سال ولی اگر تکثیر توسط بذر انجام گرفته باشد ، پنج تا شش سال پس از کاشت می توان ریشه را برداشت کرد .

زمان مناسب برای برداشت ریشه فصل پاییز پس از خشک شدن اندام های هوایی بر اثر سرماست .

ریشه را در سطوح کوچک کشت با دست ولی در مقیاس وسیع با ماشین های مخصوص ، برداشت می کنند . از آنجا که مواد موثره ریشه شیرین بیان در آب حل می شود ، از این رو ریشه ها را خیلی سریع با آب جاری باید شست .

پس از تمیز کردن ، پوست ریشه ها را باید جدا کرد ، سپس آنها را با قطعات 10 تا 15سانتی متری تقسیم و خشک نمود .

برای خشک کردن ریشه نباید از نور مستقیم یا درجه حرات بالا استفاده کرد .

چنانکه از خشکن های الکتریکی استفاده کرد دمای مناسب 40 درجه سانتی گراد می باشد و ریشه های خشک شده ترک خورده و شکاف بر می دارند .

شیرین بیان در اکثر مناطق جهان به خصوص میان دو عرض جغرافیایی 30 و 45 درجه در نیمکره شمالی زمین می روید .

این گیاه در کشورمان نیز پراکنش بسیار وسیعی دارد و در استان هایی چون خراسان ( شمالی و رضوی ) ، آذربایجان شرقی و غربی ، زنجان ، گلستان ، کردستان ، فارس ، اصفهان ، تهران و . . . مشاهده می شود .

شیرین بیان به طور کلی گیاهی نورپسند است ، که در طول رویش به هوای گرم و رطوبت متوسط نیاز دارد .

خواص محصول مورد بررسی در طرح توجیهی کشت و پرورش شیرین بیان

• درمان زخم معده و سرطان معده
• تقویت عمومی بدن ، جلوگیری از پیری زودرس ، نرم کردن سینه موثر
• درمان زخم ها و تاول های پوست
• درمان سوء هاضمه و از بین بردن نفخ شکم
• برطرف کردن زخم و التهاب دهان
• برطرف ورم معده و تسکین تنگی نفس
• تقویت چشم و رفع سردرد
• اگر شیرین بیان را قبل از غذا مصرف کنید ، برای لاغری موثر است .
• درمان موخوره
• در طب سنتی از این گیاه برای درمان اسپاسم عضلات و تورم ، برونشیت ، روماتیسم و ورم مفاصل استفاده می شود .
• سرفه را برطرف می کند و امروزه نیز عصاره شیرین بیان یکی از اجزاء ترکیبی شربت سرفه است .
• شیرین بیان همچنین مدر ( ادرارآور ) است و می توان از آن به عنوان عامل ضد ویروس موضعی برای زخم و التهاب زونا ، چشم ، دهان و دستگاه تناسلی استفاده کرد .
• مقابله با پوسیدگی دندان مفید ، خاصیت ضد میکروبی

---

فرآورده های محصول مورد بررسی در طرح توجیهی کشت و پرورش شیرین بیان

---

بابلیان در حدود 4000 سال پیش شیرین بیان را به عنوان تقویت کننده بدن می شناخته اند .

همچنین مصریان عهد باستان از ریشه آن عصاره تهیه می کرده اند ؛ چنانکه در سال 1923 میلادی از مقبره توتانخامون ریشه این گیاه یافت شد .

پزشکان مصر قدیم عصاره شیرین بیان را جهت کاستن از تلخی داروهای تلخ مزه و معالجه امراض کبد و دستگاه گوارش به کار می برده اند .

در اروپا آب نبات هایی با طعم تند از شیرین بیان تهیه می شود ، که طرفدار زیادی هم دارد .

البته باید گفت که طعم اغلب این گونه تنقلات با روغن تخمانیسون ( بادیان رومی ) تأمین می شود و مقدار واقعی شیرین بیان در آنها بسیارکم است .

از چاشنی شیرین بیان در تهیه نوشیدنی های غیرالکلی استفاده می شود و این ماده عنصر اصلی نوشابه غیرالکلی بسیار معروف مصری موسوم به عرقسوس است .

مردم ایتالیا دوست دارند که شیرین بیان را به شکل طبیعی استفاده کنند ، به این نحو که ریشه این گیاه را پس از شستن ، به عنوان خوشبوکننده دهان می جوند .

در آشپزی چینی شیرین بیان همچون چاشنی در پخت غذاهای مطبوع استفاده می شود و اغلب برای خوش طعم کردن سوپ ها و غذاهایی که در سس سویا جوشانده می شود ، به کار می رود .

شیرین بیان در سوریه نیز بسیار خواهان دارد و به صورت نوشیدنی در بازارعرضه می شود .

کاربرد محصول مورد بررسی در طرح توجیهی کشت و پرورش شیرین بیان

امروزه عرق شیرین بیان و قرص آن به نام د-رگلیس توسط شرکت های مختلف تولید شده و در دسترس عموم قرار دارد . رگلیس را به سقزهای جویدنی ، شکلات و تنباکوی سیگار و توتون مخصوص جویدن اضافه می کند .

در صورتی که رگلیس به نوشابه های غیرالکلی افزوده شود ، قدرت کف کنندگی آن ها افزایش می دهد و طعم آن ها را بهتر می کند ، همچنین ریشه شیرین بیان به عنوان طعم دهنده سیگارهای برگ نیز استفاده می شود .

داروهای ساخته شده از گیاه شیرین بیان

از گیاه شیرین بیان به صورت تک در ساخت داروی د-رگلیس و به صورت ترکیبی در ساخت داروهای التادین D-Reglis (رگلیس) Rasin (رازین) Enoxolon eglis Moattar ( رگلیسیدین) Reglisidin ( شیرینوش) Althadin ( انوکسولون) .(منتازین) Menthazin Masumint (ماسومنت) Masumint (معطرو)

آماده سازی و کاربردهای تجاری

ریشه گیاه شیرین بیان به صورت پودر ، عصاره خشک و مایع در تجارت جایگاه ویژه ای دارد . عصاره ریشه شیرین بیان دارای مقادیری گلوکز ، ساکاروز ، آسپاراژین ، مواد آلبومیدی ، رزین و اسانس است .

مواد مؤثره این گیاه در صنایع داروسازی ، نوشابه سازی ، شیرینی سازی و دخانیات مصارف متعددی دارد .

عصاره شیرین بیان تقریباً دارای انرژی به میزان 100 کالری در هر اونس (28/35) است و با جوشاندن ریشه گیاه و تبخیر بخش عمده آب آن ، ماده ای سیاه رنگ ( مایل به قهوه ای ) به دست می آید .

این ماده به دو صورت جامد و شیره عرضه می شود . لیکوریک ، ریشه خشک شده گیاه شیرین بیان است . ریشۀ گیاه شیرین بیان دارای مواد شیمیایی با ارزشی است .

مهمترین شاخص در تعیین کیفیت ریشه شیرین بیان درصد اسید گلیسیریزیک و میزان عصاره محلول در آب آن درصد اسید است به طوری که برطبق فارماکوپه USP در صد گلیسیریزیک باید حداقل 5/2 درصد باشد .

طرح توجیه اقتصادی کشت و پرورش شیرین بیان را میتوانید از انتهای صفحه دانلود نمایید .

تجارت گیاه شیرین بیان

سطح زیر کشت گیاهان دارویی مختلف در کشور حدود 66 هزار هکتار است که از این مقدار ، سهم شیرین بیان صفر است . در حالی که بالاترین حجم صادرات گیاهان دارویی مربوط به گیاه شیرین بیان است . سالیانه صدها تن از ریشۀ گیاه شیرین بیان جهت استخراج مواد با ارزش شیمیایی و دارویی به صورت خام از کشور خارج می شود و فرآورده های آن به کشور وارد می شود .

از آن در کشورهای پیشرفته دنیا 500 نوع فرآورده تولید می شود . تنها بخش بسیار اندکی از عصاره تولید شده در داخل کشور ، در صنعت داروسازی استفاده می شود . به صورت عصاره شیرین بیان با نام لیکوریس ( Licorice ) پودر ، جامد و مایع به کشورهای حوزه خلیج فارس ، ژاپن ، آلمان ، ایتالیا ، هندوستان ، فرانسه ، بلژیک و استرالیا صادر می شود . چهار استان فارس ، کرمان ، کهکیلویه و بویراحمد و کرمانشاه تولیدکننده این محصول هستند .

از این میان استان فارس قطب تولید شیرین بیان در کشور است و به طور متوسط سالانه 6 هزار تن عصاره شیرین بیان در 7 کارخانه استان فارس تولید می شود . در استان کرمانشاه نیز به طور کلی سالیانه 10تن در هکتار از مزارع برداشت می شود .

جایگاه شیرین بیان در ایران و جهان

گیاه دارویی شیرین بیان از لحاظ خاصیت دارویی در کشورهای خارجی اهمیت فراوان دارد . در نتایج به دست آمده که در ایران بر روی ریشه های شیرین بیان در 12 منطقه انجام شد نشان داد که کرمانشاه ، سرحدفارس و کرمان دارای مرغوب ترین محصول بوده و از نظر صادرات نیز دارای ارزش فراوانی است .

شیرین بیان ایرانی ، در مقایسه با شیرین بیان کشورهای دیگر ، بیشترین مقدار گلیسیریک را دارد ؛ زیرا وضیعت اقلیمی کشور ما ، برای رشد این گیاه مناسب است .

سالانه بیش از 7هزار تن پودر و عصاره این گیاه از ایران به کشور اروپا صادر می شود و با توجه به افزایش روز افزون تقاضای بازار نسبت به این گیاه و خطر تخریب رویشگاه طبیعی که از بین رفتن ذخایر ژنتیکی این گیاه را به دنبال دارد ، به نظر می رسد که از ساده ترین راه برای ایجاد کشت این گیاه بررسی استفاده از کشت هیدروپونیک و کشت فشرده و توام با گیاهان وجینی زود بازده می باشد ، که در صورت موفقیت این طرح ها اقدام به ترویج آن در سطح گسترده پرداخته می شود .

شناسایی ترکیبات شیمیایی آن از لحاظ فارم اکولوژیکی و فارماکنوزی آن ، کاربرد در صنایع آمریکا (عرق و قرص و نوشابه های غیرالکلی) ، داروهای ساخته شده از گیاه شیرین بیان در جهان .

این طرح در صورتی که در زمان و مکان مناسب اجرا شود و مجری و مدیریت کارآمدی داشته باشد ، توجیه اقتصادی خوبی خواهد داشت .

لینک دانلود طرح توجیهی کشت و پرورش شیرین بیان و تولید عصاره و پودر شیرین بیان